شاید خیلی از خوانندگان جوان این مطلب، سابقه شبکه اجتماعی فیسبوک را به یاد نداشته باشند. یا حتی سابقه واتساپ را به خاطر نیاورند. واتساپ پیام‌رسانی بسیار قدیمی است. اولین بار برنامه واتساپ را در یک گوشی با سیستم عامل سیمبین دیدم که جز برنامه‌های پیش فرض نصب شده بر روی گوشی بود. سپس با آمدن سیستم عامل اندروید نیز پا به سیستم عامل جدید گذاشت. شبکه اجتماعی فیسبوک نیز با فیلتر شدن شبکه اجتماعی اورکات متعلق به گوگل، در ایران با محبوبیت فوق‌العاده‌ای مواجه شد. فیسبوک با اتفاقات پس از انتخابات 88 نیز در ایران فیلتر شد.
خوب برگردیم به موضوع اصلی خودمان. شرکت فیسبوک (در حال حاضر متا پلتفرمز) در سال 2012 اینستاگرام را خریداری کرد و در سال 2014 نیز واتساپ را خریداری کرد. با توجه به فیلتر شدن تمام پیام‌رسان‌های خارجی و در نهایت پیام‌رسان تلگرام، پیام‌رسان واتساپ به بالاترین میزان محبوبیت خود در ایران رسید.
اکنون در تاریخ نگارش این مطلب اینستاگرام و واتساپ در واکنش به اتفاقات مربوط به خانم مهسا امینی فیلتر شده‌اند. سوالی که پیش می‌آید این است که چرا کاربران ایرانی در طول تمام این سال‌ها، هیچ وقت به شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌های داخلی مهاجرت نکرده‌اند. دلیل ساده آن این است که کاربران ایرانی به پلتفرم‌های ایرانی اعتماد ندارند و امکانات آنها نیز در مقابل رقیب‌های برون‌مرزی آنها ناچیز است. نیاز به منبع درآمد برای بقای خود دارند که یا باید با تبلیغات فراوان آزاردهنده داخل برنامه مواجه شوید، یا اینکه به بهانه اعطای امکانات خاص، شما را وادار به پرداخت درون‌برنامه‌ای می‌کنند. مشکل دیگری که کاربران با آن مواجه هستند این است که چرا یک بار برای همیشه تکلیف شبکه‌های اجتماعی توسط مسئولان جمهوری اسلامی مشخص نمی‌شود؟ چرا یک بار اورکات فیلتر می‌شود. بعد از آن فیسبوک شامل فیلتر می‌شود. پس از آن نوبت فیلترینگ به تلگرام می‌رسد و بعد از آن تا چند سال مردم امیدوار می‌شوند که واتساپ و اینستاگرام شامل برنامه فیلتر نخواهند شد. وقتی که رهبری دارای پیج رسمی در اینستاگرام است و برنامه واتساپ یک پیام‌رسان ساده است، باعث می‌شود که افراد زیادی اینستاگرام را به عنوان بستری برای کسب و کار خود انتخاب کنند.
سوال ما زمانی پررنگ‌تر می‌شود که تمام خبرگزاری‌های رسمی از جمله خبرگزاری فارس که از فیلترینگ پشتیبانی می‌کنند در تمام صفحات خبر خود، لینک اشتراک‌گذاری در شبکه‌های توییتر، فیسبوک، تلگرام و واتساپ دارند! و در زمان فیلتر شدن اینستاگرام، هنوز هم به انتشار اخبار خود در اینستاگرام ادامه می‌دهند. این تناقضات و صحبت‌های متناقض باعث هدررفت سرمایه و زمان بسیاری از افراد خواهد شد.
طی تحقیق که برای جایگزین برنامه اینستاگرام انجام دادم، جایگزین ایرانی برای اینستاگرام فقط برنامه ویسگون است. سایر برنامه‌ها هیچ گونه شباهتی به این شبکه اجتماعی نداشته و قابلیت جایگزین شدن را ندارند. ویسگون دارای سرعت بسیار پایین‌تر نسبت به اینستاگرام بوده و در بسیاری از موارد خطای اتصال به سرور را می‌دهد. آدرس سایت را نمی‌توان در بیوگرافی وارد نمود و از بسیاری از امکانات اینستاگرام بی‌بهره است. برای برنامه واتساپ جایگزین‌های زیادی از جمله سروش، گپ، آی گپ، بله و روبیکا می‌باشد.
بزرگترین مشکلی که در برنامه‌های ایرانی کاربران با آن روبرو خواهند شد، عدم مقبولیت عمومی آنها می‌باشد. به طور مثال شما اگر برنامه روبیکا را نصب کنید چیزی کمتر از ده درصد مخاطبان شما در آن حضور خواهند داشت و برای داشتن ارتباط با تعدادی دیگر از مخاطبان خود، نیاز به نصب سروش خواهید داشت. باز هم کمتر از 10 درصد مخاطبان شما در دسترس خواهند بود. نکته دیگر این است که وقتی پیام‌رسانی با داشتن یک میلیون کاربر، دارای سرعت پایین و اشکالات اتصال بسیار است، اگر بیست میلیون کاربر داشته باشد قطعا مشکلات بیشتری را تجربه خواهید کرد.
خیلی شایسته است که سیاست‌گذاران کشورمان در خصوص دسترسی به نرم‌افزارهای شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان، یک بار برای همیشه تکلیف کاربران را به صورت شفاف مشخص کرده و بگویند به طور مثال نرم‌افزار سیگنال مورد تایید ما است و هیچ وقت فیلتر نخواهد شد. سیاستهای شتاب‌زده و تصمیم‌های میلی و لحظه‌ای درباره نرم‌افزارهایی که برای بسیاری از مردم حکم فروشگاهشان را دارد که درآمد خانواده آنها را تامین می‌کند، به دور از انصاف است.
